Oostmeers, het werkmansfort "Verstraete", het Meersenhuis.Samenvatting

Situering

Hiernaast ziet u het domein van het Meersenhuis met een turkooise lijn omcirkeld. Vroeger omvatte het domein echter de ganse hoek.

Deze hoek is begrensd door de Oostmeers (links), de Goezeputstraat(boven) en de doorgang naar Oud Sint-Jan (onder).
De oostzijde van het derde huis in de Goezeputstraat en de achterkant van het Meersenhuis vormen de oostgrens.

 

De voorgeschiedenis

In het begin van de 19de eeuw was er een stokerij, eigendom van Jacques Moke.
In 1818 koopt Willem van Strate het domein. Uit de notariële akte vernemen we dat behalve de stokerij er ook een serieuze boerderij aan verbonden was met een rosmolen, verscheidene stallingen en 64(!) koeien. Willem was zelf een jeneverstoker in het Zonnekemeers nr1. Hij kwam uit Schiedam. Zie de webpagina "Wevershof, bouwgeschiedenis, samenvatting" of klik hier om direct op de pagina te komen.

Hoogstwaarschijnlijk heeft Willem op het domein aan de Oostmeers de stokerij niet lang uitgebaat. Er zijn redenen om aan te nemen dat hij de stokerij stopzette kort na de aankoop. De stokerij hield zeker op te bestaan vóór 1834 want in het jaar 1835 wordt er geen stokerij meer vermeld in de kadastrale legger. Willem stierf in 1832 maar was al in 1827 vrederechter benoemd in Gistel waar hij ging wonen. We kunnen wel stellen dat Willem degene was die het fort "Verstraete" heeft gebouwd rond 1825, maar nog zonder het oostelijk deel. Dat het fort "Verstraete" genoemd werd is wellicht te wijten aan een verwarring tussen de namen Verstraete en Van Strate (zoals bij het Wevershof gebeurde).

 

Hiernaast het kadasterplan uit 1831, waar het fort al aanwezig is, maar de oostkant is nog stalling of tuin gebleven.
Het werkmansfort heeft slechts een smalle doorgang naar de Oostmeers.

Op de hoek aan de kant van de Goezeputstraat zijn er 2 percelen die behoren tot het domein maar niet tot het werkmansfort.

Het werkmansfort volledig uitgebouwd

Uit de kadastrale legger van 1850 was de oostzijde van het fort nu ook verkaveld. We mogen aannemen dat die uitbreiding van het fort nog gebeurd was onder het eigenaarschap van Anne Bouvy, de vrouw van Willem Van Strate, alhoewel ze sinds 1837 bij haar dochter in Gistel woonde.

In het totaal waren er nu een 20-tal huisjes. Die verkaveling gebeurde vóór 1849. Anne Bouvy stierf in 1852. Ze was een zeer bemiddelde vrouw en liet bij haar dood, behalve het fort "Verstraete" en de huizen langs de Goezeputstraat, nog een 23-tal eigendommen na. Bij de verdeling van de erfenis van Willem en Anne in 1853 werd zoon Edmondus Van Strate de nieuwe eigenaar van het fort "Verstraete" en van de huizen aan de Goezeputstraat. Edmondus was toen onderpastoor in Staden en later in 1856 werd hij pastoor in Booitshoeke.

Edmondus werd meteen geconfronteerd met de slechte toestand van het fort. Het was de tijd van de cholera-epidemie en de stad wou de hygiëne o.a. in de forten, waar die hygiëne veelal te wensen overliet, verbeteren. Het Wevershof en een niet nader omschreven fort in de Oostmeers werden gesloten in afwachting van een aantal saneringsmaatregelen. We veronderstellen dat het fort in kwestie het fort "Verstraete" was. Edmondus liet een van de huisjes slopen om een bredere toegang te hebben tot de Oostmeers en nam een aantal andere maatregelen opgelegd door de stad zodat het fort in 1854 weer bewoonbaar werd verklaard.

Edmondus stierf in 1873. Hij liet al zijn eigendommen na aan Leopoldine Bulcke, de dochter van zijn zus Anna Francisca Van Strate. Anna Francisca was getrouwd met Joannes Bulcke, de gemeentesecretaris van Gistel. Leopoldine was getrouwd met Louis de Roeck.

De broer van Edmondus Louis Van Strate leefde toen nog maar die was al in 1855 met zijn hele gezin uitgeweken naar Argentinië. Gezien de moeilijke communicatiemogelijkheden van die tijd zal Edmondus wellicht niets meer vernomen hebben van zijn broer Louis en heeft hem niet opgenomen in zijn testament.
Wel weten we dat Louis Van Strate, 70 jaar en zonder zijn familie, nog in 1878 vanuit Argentinië naar Brugge reisde, hoogstwaarschijnlijk om zijn deel van de erfenis vooralsnog op te eisen. Het mocht niet baten en hij stierf in 1880 in Brugge.

Louis De Roeck stierf in 1881 en Leopoldine in 1885. Ze bleven kinderloos en daarmee viel de erfenis weer open. Nu was het kapitein Dordu aan wie de erfenis toekwam. Marguerite Van Strate, de zus van Willem van Strate en dus tante van Edmondus, was getrouwd met François Dordu uit Sint-Winnoksbergen. Het is hun kleinzoon kapitein Emile Adolphe Dordu die nu op de proppen komt. Hij is niet geïnteresseerd in het beheren van eigendommen en vraagt een veiling aan. In 1886 wordt het werkmansfort "Verstraete" toegewezen aan Albert Verstraete-Declercq.

Albert Verstraete-Declercq was dan eigenaar van de kaarsenfabriek aan de Oostmeers, gelegen ten zuiden van de doorgang naar Sint-Jan. Hij was dus de buur van het werkmansfort. Hij zal die kaarsenfabriek in 1906 doorgeven aan zijn zoon Joseph Verstraete-Cauwe.

De uitbouw tot een parochiaal centrum

Albert Verstraete-Declerck liet het werkmansfort slopen. Hij bouwde er in 1887 een zondagschool ten behoeve van de Sint-Salvatorparochie. Het feit dat hij in 1887 bestuurder werd bij de Commissie der Burgelijke Godshuizen en hoofdman van de Gilde der Ambachten zal daar wel niet vreemd aan zijn.

De zondagsscholen:

In Brugge waren er sinds 1570 al zondagsscholen. Ze werden eerst geleid door de jezuiten en na de opheffing van de orde in 1773 door de diocesane geestelijkheid. De zondagsscholen waren in de eerste instantie gericht op de catechismus en ander religieus onderricht maar later ook op het leren lezen en schrijven voor jongeren die geen gelegenheid hadden dagonderwijs te volgen. Het was vooral de bedoeling om de jongeren op zondag van de straat te houden: 's morgens naar de mis en in de namiddag onderricht. Tijdens de Franse bezetting werden de zondagsscholen afgeschaft maar gezien de nood bij de armeren kwamen ze rond het midden van de 19de eeuw geleidelijk terug op gang. Die zondagsscholen waren kosteloos. Later werd ook meer aandacht besteed aan algemene vakken.

De pastoor van de Sint-Salvatorparochie Alois Yserbyt en "deelhebbers" o.a. leden van de parochie en van de Commissie der Burgerlijke Godshuizen sloten in 1913 een erfpachtcontract met Albert Verstraete-Declerck en kinderen.

In 1913 voldeed het gebouw van de zondagschool niet meer en op basis van de plannen van pastoor Aloïs Iserbyt van de Sint-Salvatorparochie werd een nieuw pand gebouwd dat op enkele details na de basis legde voor het huidige Meersenhuis. Er was toen al sprake van plannen voor een uitbreiding naar een congregatiewerking naast het zondagsschoolonderricht.

In 1926 verkochten de kinderen Albert Verstraete-Declercq de school met koer en bollebaan aan de vzw "parochiale werken" van het aartspriesterdom van het Bisdom.

Al voor de oorlog begonnen de congregaties en zondagsscholen hun aantrekkingskracht te verliezen en werd de werking omgevormd naar een parochiaal centrum met een patronaatswerking

Hieronder een foto uit 1947 op het binnenplein van het patronaatsgebouw met een groep kinderen die de H.Hartprocessie voorbereiden (beeldbank Brugge).

In 1986 was er een nieuwe uitbreiding langs de Oostmeers (zie foto hieronder)

Het parochiaal centrum is nu een polyvalente zaal onder het beheer van de Sint Salvator en O.L.V. parochie. Er vinden verscheidene activiteiten plaats voor de parochiale werking o.a. de catechese, vergaderingen, vorming en de missiewerking maar het centrum staat ook open voor de buurtwerking, voor culturele en andere verenigingen.

Over de Meersen kan nog heel wat meer verteld worden dan over het fort "Verstraete" of het Meersenhuis. Daarvoor verwijzen we graag naar de website: "http:// demeersen.brugsebuurten.be". Er is daar een verhaal opgenomen over de Meersen 80 jaar in vogelvlucht. In dat verhaal is zelfs sprake van een (tijdelijke?) moederhulp (kinderwelzijn) in het latere Meersenhuis. We hebben daarvan tot nog toe geen aanwijzingen gevonden. Er was wel een moederhuis in de Goezeputstraat. Wie heeft daar meer informatie over ?

Bronnen:

Archieven Kadaster, OCMW, stadsarchief, Rijksarchief

Beeldenbank Brugge

Kaart en Huis Brugge

Internet: algemene informatie

website "demeersen.brugsebuurten.be"

Brugs Ommeland: 1990/4 Hilde Vanden Berghe: De onderwijspolitiek tijdens de 19de eeuw en het stedelijk onderwijs

Guillaume Michiels: Uit de wereld der Brugse Mensen: 1839- 1918.

Jaak Rau: Een eeuw Brugge deel 1 en 2